یوزپلنگ ایرانی

گرمسار
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
گرمسارانا
Aerial View of ENE of Garmsar 26.11.2008 04-21-23.JPG
کشور      ایران
استان     سمنان
شهرستان     گرمسار
بخش     مرکزی
نام(های) قدیمی     خوار، خواران، خاریس و خاراکس
مردم
جمعیت     ۴۰٬۹۸۵ نفر در سال ۱۳۹۰[۱]
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا     ۸۵۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه     ۱۸٫۷[۲]
اطلاعات شهری
شهردار     یاسر عربی
ره‌آورد     خربزه، گوجه سبز «آلوچه»، انجیر و انار
پیش‌شماره تلفنی     ۰۲۳
وبگاه     www.garmsar.ir
شناسهٔ ملی خودرو     ایران ۹۶
تابلوی خوش‌آمد به شهر
گرمسارانا بر ایران واقع شده‌است
گرمسارانا
روی نقشه ایران
۳۵.۱۲° شمالی ۵۲.۲۰° شرقیمختصات: ۳۵.۱۲° شمالی ۵۲.۲۰° شرقی

گَرمسار یکی از شهرهای استان سمنان و مرکز شهرستان گرمسار است. در قدیم به آن خوار می‌گفتند که یکی از ایالات ملک ری بوده‌است. جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۳۹٬۵۲۳ نفر بوده است.[۳]

مردم شهر گرمسار فارسی‌زبان هستند.[۴] اما در نقاط دیگر شهرستان گرمسار مانند مرکز و روستاهای بخش ایوانکی، تات‌ها ساکنند و به زبان تاتی صحبت می‌کنند.[۵] شهر ایوانکی مرکز تات‌زبانان استان سمنان است.از دیگر اقوام شهرستان گرمسار می توان به مردمان آذری(اوصانلو ، پازوکی و نفر) ، الیکایی ها ، عرب زبانان ، گیلک های منطقه قالیباف ، کردهای شادلو و قراچورلو و لرهای دیناروند را نام برد.

محتویات

    ۱ وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
        ۱.۱ پیش از اسلام
        ۱.۲ پس از اسلام
    ۲ موقعیت جغرافیایی
    ۳ صنایع دستی و سوغات
    ۴ جاهای دیدنی
    ۵ مشاهیر
    ۶ مراکز علمی
    ۷ جستارهای وابسته
    ۸ نگارخانه
    ۹ پانویس
    ۱۰ منابع

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
پیش از اسلام

نام گرمسار در زمان اشکانیان، «خواران» بوده است. چنان‌که سلوکی‌ها شهری به اسم «خاراکس» در این ناحیه بنا نهادند و سمنانی‌ها نیز امروزه آن را «خواره» می‌گویند. از این منطقه به نام «خاریس» نیز یاد کرده‌اند. در خصوص ریشه اصلی نام «خوار» دو روایت نقل شده است:[۶]

    به علت آنکه گرمسار در کنار کویر قرار گرفته و نسبت به نقاط همجوار خود پست‌تر است، بدین مناسبت نام «خوار» را بدان نهادند.
    مفهوم این نام از خورشید و ماه اقتباس شده است و با توجه به اینکه در اوستا، خوار به معنی درخشیدن آمده و از نامهای خورشید و یا ماه، کلمه خوار یا خواره می‌باشد، چنین نتیجه می‌شود که ناحیه «خوار» را سرزمین خورشید درخشان یا ماه تابان نام نهاده بودند.

پس از اسلام

پس از اسلام، خوار یکی از بلاد معتبر ری به شمار می‌رفت. در سال ۳۲۹ هجری قمری و در زمان سلطنت نصر بن احمد سامانی، ماکان کاکی علیه دولت سامانیان قیام کرد و چند شهر از ایالت قومس و نیز خوار، سمنان و سمنک و ری را تصرف کرد. در زمان حکومت غزنویان و به ویژه سلطنت سلطان مسعود، خراسان و قومس و ری مورد تاخت و تاز طغرل بیک سلجوقی و ترکان غز قرار گرفت و عده‌ای از اهالی سمنان، دامغان، خوار و برخی ده‌های ری جان خود را از دست دادند. بعد از انقراض سلسله غزنویان، تمامی ولایات باختری ایران به تصرف سلجوقیان درآمد و شماری از قلعه‌های اردهان و گردکوه در قومس و گرمسار تسخیر شد. به این ترتیب ناحیه‌ای که خوار نیز جزء آن بود تا آخر سلطنت سلطان سنجر عملاً جزء متصرفات سلجوقیان محسوب می‌شد. در زمان حمله مغول به ایران؛ در سال ۶۱۶ هجری قمری، خوار توسط قشون چنگیز به تصرف مغول‌ها درآمد وهلاکوخان با تخریب و تصرف قلعه‌های فرقه اسماعیلیه، طومار این فرقه را درهم پیچید. ایل خانان مدت‌ها بر این نواحی حکومت کردند تا این که سر به داران با ظهور در خاور ایران علم مخالفت با مغولان را برافراشتند. سربه‌داران شهرهای استرآباد، بسطام، شفاسفان، دامغان، سمنان، خوار و طبران را تصرف کردند. مقارن سال ۷۶۶ هجری قمری عده‌ای از صحرانشینان مغول با تصرف کرمان به نواحی بسطام، دامغان، سمنان، فیروزکوه و خوار تاختند واین مناطق را از قلمرو سر به داران خارج کردند. در سال ۹۰۹ هجری قمری حکومت فیروزکوه و خوار با حمله شاه اسماعیل مؤسس سلسله صفوی از بین رفت. پس از انقراض صفویه به دست افغان‌ها و با ظهور نادرشاه، حوادثی تازه در خوار به وقوع پیوست. آغا محمد خان قاجار پس از شکست لطفعلی خان زند و تأسیس دولت قاجاریه، مقر حکومت خود را به تهران منتقل کرد و برای ایجاد امنیت و حفظ پایتخت از تجاوز ترکمانان، عده‌ای از افراد را از محال خمسه زنجان و دیگر نقاط به خوار فرستاد که در آبادیهای این ناحیه مسکن یافتند. به این ترتیب، منطقه خوار در دوره قاجاریه مورد توجه خاص حاکمان این سلسله قرار گرفت.

گرمسار هم اکنون یکی از مناطق آباد استان سمنان است که با فاصله بسیار کم نسبت به تهران از پتانسیل بالای پیشرفت برخوردار بوده و آینده ایی درخشان خواهد داشت که در برگیرنده شهرهاو روستاهای آباد بسیاری است که روز به روز در حال پیشرفت و آبادانی بیشتر می‌باشند. رودخانه حبله‌رود که از رشته کوه‌های البرز مرکزی سرچشمه می‌گیرد و تنها رودخانه دایمی ایران از مرکز ایران تا به شرق می‌باشد مناطق اطراف گرمسار را سیراب می‌کند. از محصولات اصلی کشاورزی این منطقه، گندم، پنبه، خربزه، انار و انجیر را می‌توان نام برد. در سالهای اخیر گرمسار به علت قرارگیری در شاهراه ریلی شرق به غرب و شمال و نیز جاده اصلی ترانزیتی شرقی غربی کشور و نیز فاصله بسیار اندک خود از پایتخت مورد توجه بسیاری از صنعتگران و سرمایه گذاران قرار گرفته که شهرک‌های صنعتی متعدد آن خود گواهی بر این مدعاست.

در گرمسار قلعه‌ای به نام استوناوند وجود دارد که قدمت آن را بیش از ۳۵۰۰ سال تخمین می‌زنند.[نیازمند منبع] این قلعه در شمال گرمسار کنونی (بن کوه) قرار دارد و نیز جاده سنگفرش که از گرمسار به دل کویر رفته و به کاروانسرای قصربهرام و … می‌رود و از برجسته‌ترین راه‌های زمان صفویه بوده که امروزه نیز آثار آن باقی است. دشت وسیع و زیبای کویری گرمسار که پیشانی کویر مرکزی ایران است دارای جاذبه‌های فراوان طبیعی می‌باشد که به عنوان اولین زیستگاه یوزپلنگ ایرانی نیز شناخته می‌شود. رودخانه داییمی حبله رود و رشته کوه البرز و باغات بن کوه و قله کهلرز (کهن لرز) در شمال و دشت مسطح زیبای کویر در جنوب موقعیت استثنایی برای گرمسار در نزدیکی ۵۰ دقیقه ایی تهران و طبیعت دوستان و نیز سرمایه گذاران فراهم کرده است.