اماکن توریستی ایران و شهرهای توریستی

کشفیات جدید باستان‌شناسی

با ساماندهی انبارهای قلعه شوش چندین شی استثنایی منحصر به فرد کشف گردیده، این اشیاء که تاکنون ناشناخته باقی مانده بود شامل تصویر معبد کلبه‌ای، قایق بادبانی سفالی، انبوه مهر کتیبه دار و گل نوشته‌هایی به خط آغازین ایلامی است، عباس علیزاده مسئول ساماندهی قلعه شوش با اعلام این خبر افزود: به غیر از تکه‌های سفال و ظروف سالم سفالی، انبارهای شوش شامل انبوهی از استخوان هایجانوری، ریز تیغه و اشیای سنگی است که هیئت فرانسوی موفق به چاپ و نشر آنها نشده بود، علیزاده که مدرس دانشگاه شیکاگو می‌باشد افزود: این یافته‌های جدید هم اکنون در دست پژوهشگران و دانشجویان ایرانی و خارجی به منظور مطالعه و استفاده به عنوان منابع رساله کارشناسی ارشد و دکترا قرار گرفته. این قایق یک مدل قایق بادبانی سفالی مربوط به دوره ۴۴۰۰ سال پیش از میلاد شوش است، این شی با ارزش از حفاری‌های تپه آکروپل، محل سکوی بلند مذهبی شوش پیش از تاریخ به دست آمده که کاشفان آن این شی را بخشی از یک ظرف پنداشته بودند.[۱۱]
مذهب و بزرگان شهر شوش

    دانیال در باور ادیان ابراهیمی یکی از پیامبران بنی اسرائیل قرن هفتم پیش از میلاد است. دانیال به زبان عبری به معنای «خدا قاضی من است» می‌باشد. در سال ۶۰۶ پیش از میلاد وی را به دربار بخت النصر پادشاه بابل به اسارت بردند. وی در آنجا به علوم کلدانیان و زبان مقدس واقف گردید و در حکمت از آنان پیشی گرفت. اولین واقعه‌ای که سبب نفوذ دانیال نبی گردید تعبیر خواب نبوکد نصر بود. بدین گونه ادعای پیغمبری نمود و مورد توجه آن پادشاه قرار گرفت. وی به همراه عده‌ای از قوم یهود به ایران مهاجرت نمود ودر شوش ساکن شد ودر آنجا درگذشت، آرامگاه دانیال نبی در ساحل شرقی رودخانه شاوور و روبروی تپه ارگ قرار دارد و دارای گنبدی ارچین است.
    دِعبِل خُزاعی (زادهٔ ۱۴۸ هـ. ق - درگذشتهٔ ۲۶۴ هـ. ق) با نام کامل ابوعلی، دعبل بن علی بن رزین بن عثمان بن عبدالله بن بدیل بن ورقاء خزاعی کوفی، شاعر، ادیب و عالم شیعی که مدیحه‌سرا و ذاکر فضایل اهل بیت بود.

مذهب در اوایل دوران اسلامی

مقدسی می‌گوید: مردم شوش و توابعش حنبلی و جبّی، و نیمی از مردم اهواز شیعه اند، حنفی بسیار نیز آنجا هست. فقیهان و پیشوایان بزرگ دارند. مردم جندی شاپور و شوشتر حنفی و شافعی هستند و در رامهرمز همه رنگ یافت می‌شود.[۱۲]
آرامگاه دانیال نبی (ع)
نمای هوایی از شهر شوش که مرقد پیامبر دانیال و قلعه آپادانا در آن مشخص است
تصویر آرامگاه دانیال نبی در شوش پشت اسکناس پنج ریالی

آرامگاه دانیال نبی در ساحل شرقی رودخانه شاوور، رو به روی تپه ارگ، واقع و مدفن یکی از پیامبران بنی اسرائیل دانیال است که در تورات یک کتاب با دوازده باب به او اختصاص دارد. بقعه شامل دو حیاط است که دور تا دور آنها حجره‌ها و ایوان‌هایی ساخته شده است، بقعه در انتهای حیاط دوم که بزرگتر و وسیع تر است ساخته شده است. این حیاط از سه طرف دارای اتاق‌هایی است که برای اقامت زوار ساخته شده است. مقبره در ضلع مقابل مربع مستطیل حیاط دوم واقع و دارای مساحت کوچکی است که دور آن را دالانی فرا گرفته است، در این بقعه ضریحی و در زیر آن مرقدی با سنگ‌های زرد قدیمی بدون نوشته و لوح قرار دارد. در زیر بقعه زیرزمینی به طول و عرض ۳ در ۷ و ارتفاع ۱٫۸۰ واقع است. بنای بارگاه که بر روی زمین واقع می‌باشد اتاقی است که ضریحی آهنین در آن قرار دارد. سقف محوطه بقعه که ضریح در آن قرار دارد آینه‌کاری است و دریچه‌های نورگیری بر روی هشت گوش زیر گنبد تعبیه شده است. بدنه گوشواره‌ها و بدنه‌های دیواره اتاق ضریح، گچ‌بری قدیمی دارد که روی آن را رنگ کرده‌اند. پی‌های بقعه قطور و قدیمی اند. ورودی به محل اتاق ضریح شرقی است و ورودی به حیاط نیز شرقی می‌باشد. هشتی ورودی به بقعه ایوانی است که چهار متر عرض دارد و از دو طرف دو کفش کن بدان راه دارد و آیینه کاری شده است. دو نیم مناره کوتاه در دو طرف در ورودی و دو گلدسته بر فراز جبهه‌های در ورودی بنا شده است. پیشانی هشتی، مناره‌ها، گلدسته‌ها و همچنین سردر و پیشانی و اطراف ورودی حیاط اول با کاشی‌های رنگارنگ بسیار زیبایی کاشی کاری شده است. پیشانی ضلع شرقی بنای بقعه، کاشیکاری شده و عبارت «افوض امری الی الله و من یتوکل علی‌الله» بر آن نوشته شده است. در سمت چپ جبهه ورودی نیز همین نقش تکرار شده است. اتاق ضریح به ابعاد ۷ در ۷ متر است. گنبد بارگاه دانیال پیغمبر به صورت کثیر الاضلاعی شش ضلعی در ۲۵ طبقه مُضَرَس است که بر قاعده مدور استوار شده و در سال ۱۳۳۰ هجری قمری دو گلدسته بدان افزوده شده است. گنبد نیز بعد از خرابی گنبد اصلی در سال ۱۲۸۷ هجری قمری به دست حاج ملا حسین معمار - پدر معمار سازنده گلدسته ها- ساخته شده است.
بقعه دعبل خزاعی

یکی از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان شوش، آرامگاه دعبل خزاعی است حسن بن علی معروف به دعبل خزاعی که به شاعر اهل بیت مشهور است. گفته می‌شود این شاعر متولد سال ۱۳۴ هجری قمری و هم عصر چهار امام بوده است. در بخش شمالی شهر باستانی شوش، در قبرستان قدیمی این شهر و در کنار بقعه امامزاده عبدالله بن علی، آرامگاه شخصیتی واقع شده که یکی از چهره‌های بزرگ فرهنگی جهان تشیع در قرون دوم و سوم هجری به شمار می‌رود. شخصیتی که توانست با نبوغ بی نظیر خود، شیعیان را اعتلای بیشتری بخشد. وی در روزگاری می‌زیست که خلفای بنی عباس ظالمانه تمام امور زندگی مردم را در دست داشتند، بیش تر این خلفا به سرودن و شنیدن شعر، به ویژه در مدح آن‌ها اهمیتی وافر می‌دادند. شاعران زیادی در این زمان، با سرودن شعرهایی در مدح ایشان هزاران هزار جایزه و صله دریافت می‌کردند.
نصب و حذف مجسمه دعبل در شهر شوش

اوایل دهه ۷۰ شمسی بود که شهرداری شوش اقدام به ساخت مجسمه نمادین برای دعبل خراعی کرد. شهرداری نام یکی از میادین اصلی این شهر را نیز به میدان دعبل خراعی تغییر داد، پس از چند ماه بدون اظهار نظر خاصی دربارهٔ دلایل برکناری مجسمه، این اثر هنری از محل نصب برداشته شد و به محوطهُ حرم دعبل خزاعی منتقل شد.[۱۳] میدان دعبل خراعی نیز به نامی دیگر تغییر نام داد. پس از سال‌ها که این مجسمه در گوشه‌ای از حیاط حرم نگهداری می‌شد، مجدد این مجسمه را به انبار شهرداری شهر شوش منتقل کردند. پس از حدود ۲۰ سال فعالان اجتماعی شهر شوش نصب مجدد این مجسمه را که یکی از مولفه‌های هنری فرهنگی شهر بود خواستار شدند. در این خصوص نماینده مردم شهرستان شوش در مجلس شورای اسلامی ایران نیز در آستانه ثبت جهانی این شهر تأکید به نصب مجدد این مجسمه کرد. رئیس شورای شهر شوش و دیگر هنرمندان نیز خواستار نصب این مجسمه در شهر شدند.[۱۴][۱۵]

چهره نخستین

کازرون در زمان ساسانیان در برگیرنده سه ده نورد، دریس و راهبان بود که روی هم رفته به آن‌ها شهر بلدالعتیق (شهر کهنه) گفته می‌شد. در زمان شیخ ابواسحاق کازرونی از عرفای بزرگ سده چهارم و پنجم با ساخت مسجد جامع مرشدی و توسعه این سه ده شهر کازرون به وجود آمد. پس از تازش اعراب، بیشاپوری‌ها به منطقه‌ای به نام جدس که یکی از روستاهای قسمت اَپاختر کازرون امروزی است، می‌کوچند. پس از آن به گازرگاه و سپس به کازرون مهاجرت می‌کنند. کازرون در دوره هخامنشیان به گازرا نامور بوده‌است. در زمان ساسانیان بدست شاپور یکم از نو ساخته شد. در درازنای تاریخ، کازرون چندین بار با خاک یکسان شده‌است.[۲]
پیشینه کازرون و کازرونیان

    Senmurv.svg ساسانیان: شهر بیشاپور در قسمت اَپاختر بلدالعتیق به فرمان شاپور یکم ساسانی تشکیل شد و پایتخت زمستانی او و یکی از مشهورترین و مهمترین شهرهای ساسانیان شد. بیشاپور سپس با حمله اعراب و شخصی به نام ابوسعید شبانکاره ویران گشت و اکثر مردم آن به روستا جدس در اَپاختر کازرون امروزی مهاجرت کردند. شهر بلدالعتیق (کازرون فعلی) نیز در همین دوره شکل گرفت. در این دوره بزرگانی چون بهرام پسر مردانشاه و اپسای دبیر از این شهر برخواستند.[۲]
    پس از ظهور اسلام در ایران مردم از جدس به گازرگاه رفتند و پس از وقوع زلزله در آن به کازرون عزیمت نمودند. کازرونیان همچنان زرتشتی بودند تا این‌که شخصی به نام شیخ ابواسحاق کازرونی ۲۴۰۰۰ کازرونی را مسلمان کرد. در این دوره دو سلسله مشهور و بزرگ مرشدیه (کازرونیه) و بلیانیه به سرپرستی شیخ ابواسحاق کازرونی و شیخ عبدالله بلیانی در این شهر به فعالیت پرداختند.

شیخ امین‌الدین بلیانی (عارف و شاعر بزرگ ایرانی و استاد حافظ و خواجوی کرمانی)، سعیدالدین بلیانی کازرونی (سیره نویس پیامبر اسلام)، اوحدی بلیانی و بسیاری دیگر از خاندان مشهور بلیانی کازرون در این دوره از این شهر برخواستند.

    Timurid.svg تیموریان:علامه جلال الدین محمد دوانی کازرونی، بزرگترین دانشمند عهد تیموریان و قرن نهم بود.
    Il-Khanate Flag.svg ایلخانیان (پس از حمله مغول):علامه قطب الدین محمود کازرونی، دانشمند بزرگ اهل کازرون در این دوره متولد شد. وی کاشف علت تشکیل رنگین‌کمان بود و تنها کسی که پیش از گالیله به گرد بودن زمین پی برده بود. وی از بزرگان ریاضیات، فیزیک، پزشکی، نجوم، فلسفه، موسیقی و شطرنج ایران بود.
    قاجاریه: پس از وقوع جنگ جهانی اول و حمله انگلیسی‌ها به نیمروز ایران، فارس و کازرون، ناصر دیوان کازرونی و یارانش به همراه سایر سرداران نیمروز چون صولت‌الدوله قشقایی به جنگ با انگلیسی‌ها پرداختند و پیروز شدند. کازرون در این دوره دارای شهرداری و فرمانداری مستقل شد. همچنین در این دوره میرزا محمدصالح کازرونی اولین دانشجوی ایرانی اعزامی به اروپا بود و پس از بازگشت، نخستین روزنامه ایران را در تهران به چاپ رسانید. همچنین میرزا حسن عکاس (چهره‌نگار کازرونی)، پدر عکاسی ایران نخستین عکاسخانه‌های نیمروز را در شیراز و کازرون راه‌اندازی نمود.
    پهلوی: در این دوره ممسنی از کازرون مستقل شد. همچنین با ایجاد محور شیراز-چنارشاهیجان-بوشهر، شهر کازرون در بن‌بست قرار گرفت.

کازرون در زمان ساسانیان
ویرانه‌های بیشاپور

در سال‌های بین ۴۸۳ تا ۴۹۵ پس از میلاد، کازرون با تلاش فیروز (پسر بهرام ساسانی) پیشرفت یافت و در زمان قباد در سال‌های ۴۸۷ تا ۴۹۸ پس از میلاد مجدداً توسعه و پیشرفت یافت. محل اولیه شهر در بیشاپور بوده‌است. کازرون در دوره ساسانیان و در زمان پادشاهی شاپور یکم پایتخت ایران زمین بوده‌است.
غار شاپور

اما کازرون را از زمان ساسانیان به چشم سر می‌توان دید. در کمال شکوه و عظمت. با داغ نقش‌های فراوان کنده بر ران کوه‌هایش و سنگ نبشته‌ها به خط پهلوی و شهری سر از خاک در آورده با آتشکده‌های بزرگ سنگی و ستون‌های افتاده کاخی و خلاصه مجسمه‌ها و سفال‌ها و کاشی‌ها و غیره. گویا تخت گاه بهاره شاپور اول شهر شاپور یا بیشاپور بوده که شاید حمله عرب ویرانش کرده باشد و مردم آن به محلی که خرابه‌هایش نزدیک کازرون است و گازرگاه می‌نامندش کوچ کرده‌اند و این‌جا را هم به‌نظر می‌رسد زلزله‌ای زیرورو کرده باشد و زنده‌هایش را کازرون پذیرفته‌است. در این کوچ قدم به قدم و قرن‌ها و قرن‌ها یک جای دیگر هم به نام جدسدر نزدیکی ده دریس فعلی به ما نشان می‌دهد که شاید مدتی هم اجداد کازرونی‌ها در آنجا زندگی داشته‌اند.
آثار تاریخی
ایوان موزاییک بیشاپور

در پهنه شهرستان کازرون آثار تاریخی زیادی وجود دارد. بیشترین آثار این منطقه مربوط به دوره ساسانی است. این احتمال وجود دارد که هیچ کجای سرزمین ایران این اندازه آثار مربوط به دوره ساسانی را در بر نداشته باشد. بزرگ‌ترین و تنها مجسمه سنگی دوره ساسانی، مجسمه شاپور اول واقع در غار شاپور (بزرگترین مجسمه عصر باستان ایران)، شهر تاریخی بیشاپور (به زودی به عنوان سیزدهمین اثر ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت می‌شود)، معبد آناهیتا (الهه آب)و عبور جاده شاهی از این دیار و آثار ارزشمند دیگر، همه و همه حکایت از تاریخ کهن این شهرستان دارد.[۲]
جمعیت

طبق آخرین سرشماری انجام شده در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهر کازرون برابر ۱۲۷٫۳۲۸ تن و جمعیت شهرستان برابر ۲۵۴٫۷۰۴ تن می‌باشد.
هرم جمعیتی کازرون در سال ۱۳۸۲ مردان     سن     زنان
۵۲۹      بیش‌تر از ۸۰      ۴۸۶
۱٬۴۹۸      ۷۵–۷۹      ۱٬۳۰۵
۲٬۴۹۱      ۷۰–۷۴      ۱٬۹۹۹
۲٬۶۹۲      ۶۵–۶۹      ۲٬۳۲۴
۲٬۲۸۷      ۶۰–۶۴      ۲٬۴۴۲
۲٬۵۳۴      ۵۵–۵۹      ۳٬۲۶۴
۴٬۲۶۵      ۵۰–۵۴      ۴٬۷۴۷
۶٬۴۰۶      ۴۵–۴۹      ۵٬۷۴۱
۷٬۵۷۳      ۴۰–۴۴      ۶٬۹۶۴
۸٬۴۸۰      ۳۵–۳۹      ۸٬۵۸۹
۹٬۴۷۵      ۳۰–۳۴      ۱۰٬۳۱۲
۱۱٬۹۵۱      ۲۵–۲۹      ۱۲٬۵۲۴
۱۹٬۲۳۱      ۲۰–۲۴      ۱۷٬۸۷۷
۲۱٬۷۶۸      ۱۵–۱۹      ۲۰٬۵۸۷
۱۶٬۶۳۵      ۱۰–۱۴      ۱۵٬۴۵۷
۱۳٬۴۰۲      ۵–۹      ۱۲٬۳۸۵
۲۳٬۶۸۹      ۰–۴      ۰

[۸]
دین
اسلام

در زمان حمله اعراب به ایران و پس از آن کازرون بارها پایداری و سرکشی می‌کند و تا آغازهای سدهٔ پنجم هجری قمری کازرونیان بر کیش زرتشتی می‌مانند. شیخ ابواسحاق کازرونی (درگذشتهٔ ۴۲۶ ق) معروف به شیخ غازی که خود تبار ایرانی داشت، برای تحمیل دین اسلام به مردم منطقه یورش برد که با مقاوت ۲۴ هزار تن روبرو شد که همه آنها را سر برید و مابقی را وادار به مسلمان شدن کرد. کازرون از مراکز مهم تبلیغ دین اسلام بود به طوری که دو سلسله مشهور مرشدیه یاکازرونیه به سرپرستی شیخ ابواسحاق کازرونی و بلیانیه به سرپرستی شیخ عبدالله بلیانی در این شهر فعالیت می‌کردند و حوزه گسترش آن‌ها تا هند و پاکستان و ترکیه هم می‌رسید، به طوری که طرفداران بسیاری را در کشورهای گفته شده به دست آورده بودند

آثار و ابنیه تاریخی

تاکنون تعداد هفت خانه و بنای تاریخی در سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسده‌اند که ذیلاً معرفی می‌گردند:

    امامزاده شاه شمس الدین محمد
    خانه سید ابوالفضل رفیعی (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۶۳۱۰)
    خانه محمدباقر زمانی (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۶۳۱۲)
    خانه حسن شفیعی (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۷۰۳۴)
    مسجد نبی اکرم (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۸۱۰۵)
    خانه حسین زمانی (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۸۳۹۰)
    حمام گوده (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۸۷۷۲)
    خانه فضل‌اله زمانی (دوره قاجاریه، شماره ثبت ۱۵۱۷۹)[۲]
    غار سنگریز که به تازگی به ثبت رسیده است

جاذبه‌های گردشگری

غار سنگریز

در شمال غربی اصفهان، در ۱۵ کیلومتری شرق علویجه قرار گرفته‌است. با ورود به محیط تاریک غار و طی یک مسیر مارپیچ کوتاه و با شیب ملایم، به اولین تالار غار می‌رسیم که ستونهای آهکی زیبای استلاگمیت و استلاکیت در آن خودنمایی می‌کند و قندیل‌های بزرگ با ساختاری گل کلمی شکل در همه جا به چشم می‌خورد. در سکوت و تاریکی وهم انگیز غار صدای ریزش قطرات آب که از سقف غار می‌چکد، شنیدنی است.

در کل غار حدود ۶ یا ۷ تالار وجود دارد که به جز یکی از آن‌ها که سنگی است، مابقی آن‌ها تماماً پوشیده از قندیل‌های آهکی از جنس کلسیت و آرگونیت می‌باشد.

برای ساخته شدن هر سانتی‌متر از این ستونهای آهکی مدت زمان زیادی سپری گشته‌است. این غاردر آهکهای دوران کرتاسه ازدوره‌های زمین‌شناسی واقع شده‌است و متعلق به حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش مس باشد؛ ولی مسلماً غار در زمانهای بعدی و شاید در جریان کوه زایی اخیر یا به دلیل وجود جریان‌های آب‌های زیر زمینی ایجاد گردیده‌است. در ضمن کف غار پوشبده از خاک رس است که از انحلال آهک‌های فوقانی است. جانوران غار خفاشها و مارها هستند و و به دلیل نبودن نور کافی، غار فاقد پوشش گیاهی می‌باشد

کوه گبری (قلعه گبری)

تپه‌ای تاریخی، که آثار و بقایای قلعه تاریخی گبری بر روی آن وجود دارد، که به دوران قبل از اسلام برمی‌گردد. در زبان محلی در ابتدا به آن گوری و سپس گبری گفته شده‌است. این تپه باستانی که در دوران قبل از اسلام محل زندگی اقوام گبری بوده، هنوز آثار و بقایایی از زندگی آنان را در خود به یادگار دارد و دردوران قبل از انقلاب بارها مورد تجسس قرار گرفته‌است.

استخر طبیعی قوره

این استخر طبیعی در واقع یک کانال زیرزمینی است که آب قنات را از زیر رودخانه فصلی شهر منتقل می‌کند. طراحی این کانال به گونه‌ای انجام گرفته‌است که با استفاده از اختلاف سطح آب در دو طرف، آب از یک طرف کشیده (قوره پایین کش) و به طرف دیگر می‌رود و جریان خنک و مطبوع آن همگان را به شنا در آن ترغیب می‌نماید.

کوه چهار کوه

در شمال علویجه قرار دارد و به سبب شکل ویژه‌ای که از نام آن پیداست، زیبایی ویژه‌ای را به شهر داده وشهر در بستری از دامنه این کوه قرار گرفته‌است.

کوه تیرچه

کوهی کم ارتفاع و مشرف به باغ‌های علویجه که چون مشرف به باغات ومزارع است، چشم‌انداز زیبایی دارد.

کوه چهل دختران

کوهی کم ارتفاعی که مشرف به باغات علویجه‌است. ایوانچه طبیعی که در این کوه وجود دارد، چشم‌انداز بسیار زیبایی از باغات و مزارع داراست.

سیاه کوه حاج عابد

در ۲۵ کیلومتری شرق علویجه که در دامنه این کوه کنده وآغل معروف سیاه کوه نیز قرار دارد. حد شرقی مراتع این محل به مزرعه قلعه خواجه می‌رسد.

وجه تسمیه این کوه به این علت است که در حدود ۱۵۰ سال پیش شخصی به نام حاج عابد قندهاری از اهالی علویجه آغل واقع در دامنه کوه که مرز بین مراتع مورچه خورت و علویجه نیز بوده است را با رشادت تمام از دست مهاجمان مصون می‌دارد.

کوه بلغویی

دنباله ارتفاعات رشته کوه زاگرس می‌باشد. در قسمت غرب و شمال غربی شهر علویجه و روستای هسنیجه واقع شده به علت مرتفع بودن این رشته کوه، از نزولات و بارندگی‌های خوبی برخوردار است.

سلسله قنوات نادری و پارک تفریحی نابر

در شهر علویجه سه رشته قنات تاریخی معروف به قنوات نادری وجود دارد که علاوه بر آبیاری باغها و مزارع علویجه، مردم از طراوت و زیبایی آنها و ورودی چاه‌ها و دشت سر سبز اطراف آنها، جهت تفریح استفاده می‌نمایند. از جمله منطقه نابر که بصورت تفریحگاه طبیعی مردم درآمده و شهرداری علویجه در این مکان پارک تفریحی نابر را در دست احداث دارد. قابل ذکر است، یک رشته از قنوات مذکور، معروف به قنات کهریزنو از زیر بافت شهر عبور کرده و مردم از طریق ورودیهایی که در سطح شهر به زیر زمین ساخته بودند و به «زیر او» یا «زیر اب» معردف بودند به آب این قنات دسترسی داشتند که بعدها به دلیل مسائل بهداشتی و حفظ امنیت جانی مردم بخصوص کودکان این ورودیها بسته شدند.

مسجد نبی اکرم

این مسجد در فهرست ابنیه تاریخی اداره میراث فرهنگی اصفهان، به ثبت رسیده‌است.

کشاورزی علویجه: کشاورزی در علویجه به دو صورت سنتی و مدرن انجام می‌گیرد که البته با بروز مشکلاتی چون خشکسالی مواجه می‌باشد. از جمله محصولات کشاورزی این شهر، انگور، توت، بادام و... می‌باشد.

صنایع دستی: در این شهر در گذشته صنایع دستی چون گلیم بافی، گیوه بافی، بافت کرباس، نمد مالی و... رواج داشته‌است و اکنون نیز هنرمندان علویجه علاوه برپرداختن به این هنرها، در رشته‌هایی چون معرق، منبت، گلیم حجمی و... و رشته ابداعی جوانان این شهر یعنی معرق سنگ فعالیت دارند.

صنعت: صنعت در علویجه با وجود شهرک صنعتی علویجه با بیش از ۸۰ کارخانه فعال، از جمله چندین کارخانه مهم استان، و همچنین صنایع کارگاهی نیمه مزاحم شهری «کاوه» علویجه که توسط شهرداری علویجه در حال راه‌اندازی و واگذاری می‌باشد، از تحرک خوبی برخوردار است و از آنجایی که به تازگی شهرک صنعتی بزرگ اصفهان که از بزرگترین شهرک‌های صنعتی استان و کشور خواهد شد، در نزدیکی علویجه در حال احداث می‌باشد، انتظار می‌رود صنعت در این منطقه افق روشنی را در پیش رو داشته باشد.

نابر

نابر علویجه زمانی یکی از دیدنی ترین و جذابترین مکانها بوده، جایی که آب قنات علویجه به سطح میرسیده و در پهنه ای نه چندان وسیع آب آرام و زلال به جوی هایی که به باغ ها منتهی میشده جریان می یافته. هنوز نابر پابرجاست اما آبی که باید از قنات آن را تغذیه میکرده اینک توسط چاهی که در این محل حفر شده تامین میشود.
منابع

    معرفی شهر علویجه شهرداری علویجه

[نمایش]

    ن ب و

استان اصفهان
[نمایش]

    ن ب و

ایران شهرستان نجف‌آباد
نشان خرد     این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

جورقان
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
    این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمی‌کند. لطفاً با افزودن یادکرد به منابع قابل اعتماد برطبق اصول تأییدپذیری و شیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، به بهبود این نوشتار کمک کنید. مطالب بدون منبع ممکن است به چالش کشیده و حذف شوند. (اوت ۲۰۱۶)

مختصات: ۳۴.۸۸۳۳° شمالی ۴۸.۵۵° شرقی
جورقان گوروان
گوروان
کشور      ایران
استان     همدان
شهرستان     همدان
بخش     مرکزی
نام(های) دیگر     گوروان
نام(های) قدیمی     جوروان
سال شهرشدن     1378
مردم
جمعیت     20000
جغرافیای طبیعی
مساحت     ۲۲۰۰هکتار
ارتفاع از سطح دریا     ۱۷۰۰متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه     ۲۷
اطلاعات شهری
شهردار     شهرام محمدیان
پیش‌شماره تلفنی     

۰۸۱
[۱]
وبگاه
تابلوی خوش‌آمد به شهر
پانویس     جورقان دروازه تاریخ تمدن

جورَقان شهری است از توابع شهرستان همدان است و در ۲ کیلومتری از شهر همدان در جاده همدان-تهران واقع شده است.این شهرازدیدگاه باستان شناسی وباستان شناختی،یکی ازشهر های مهم ازنظر دارابودن بقایای فرهنگی وباستانی است که می تواند دربیان تاریخ وفرهنگ استان همدان دارای اهمیت به سزایی باشد.

جورقان از قراء قدیمه است ابومسلم عبدالرحمن بن عمر احمد بن احمد جورقانی منسوب به آنجاست. از شخصیت های معروف دهه های اخیر می‌توان به مرحوم آیت‌الله رحمانی اشاره کرد که متولد این شهر میباشد.
وجه تسمیه

مردم محلی وجه تسمیه گوروان بر گرفته از(گورآهوان) و قبل از تشکیل اش می دانند و چون قبل از تشکیل گوروان کل منطقه تالاب بزرگ وپر آّبی بوده است که از نشانه های می توان قرق نزدیک شهر وشاه قرق که در پشت زندان الوند کنونی قرار دارد اشاره کرد و دارای سه منطقه قشلاقی سر سبز و بکر به نام های گمار قشلاقی ،سولیجه وقزلجه بوده است شاهان و درباریان برای شکار گور به ایجا می آمدند وتعداد زیادی گور شکار می کردند به همین این منطقه به گوروان (به معنی محلی که دارای تعداد زیادی آهو در آن روان هستند) یا گورآهوان (به معنی محل شکار اهو شهرت داشته است) از دیگر وجه تسمیه هایی که مردم به آن ااشاره می کنند نام کردی آو روان است (یعنی منطقه ای که آب در آن همواره روان بوده است )که این نام توسط طایفه کردی که از شهر بابل و شمال عراق به منطقه سنگلان تپه کوچ و ساکن شدن آنها کنار رودخانه پر آب قره چای گرفته شده است به مرور زمان به گوروان تغییرشکل یافته است و برخی دیگر بر این باورند که نام گوروان بر گرفته از کلمه گاوداران است و در زمان حکومت کریم خان زند تعدادی از درباریان به همراه قاسم خان به منطقه گوروان آمده و پس از شکار ومراجعت به جنوب کشور خبر حاصل خیزی این منطقه را به اطلاع مردم شیراز رسانده و آنها با تعداد زیادی گاو به این منطقه مهاجرت کرده اند به دلیل در چرا بودن گاوهای زیاد در آن به گاوروان شهرت داشته است و به مرور زمان به نام گوروان تغییر یافته است و آخرین نام های آن جوزقان که از کلمه جوزرقان(به معنی منطقه ای که محصول جو آن مانند زر زرد می باشد) ونام جورقان فعلی است که مردم ریشه آنرا بر گرفته از کشیدن جور خون نفراتی از اربابان که در گیری با مردم روستا با سر نپذیرفتن حق اربابی و ظلم می دانند.

روایت دیگری که از بزرگان و معمرین شهر ؛ نقل شده است این است که در زمانی که برای تقسیم کشت و کار ؛ بین مناطق مختلف ، نظر خواهی شد ؛ مردم این دیار محصول "جو" را برای کشت انتخاب کردند . بنابراین به جو ر قانع = جورقان ، معروف شدند .
وضعیت کنونی

شهر جورقان کنونی از اتصال سه روستا بنام های مویینه،سنگلان،پری جان و طایفه ای به نام گمار که از شیراز و شمال مسجد سلیمان به این منطقه کوچ کرده اند تشکیل شده است و منطقه دیگری به نام تپه پیس ها که در جنب قنات کریز و فرودگاه قرار دارد محل نگهداری افرادی بوده که به بیماری جزام مبتلا بوده اند. به گفته محلی ها روستای مویینه که در کنار رودخانه قرار داشته بر اثر سیل ویران شده و امتداد سد خاکی کنونی محل قرار داشته است و مردم پس ویرانی روستا درزمینهای بالاتر از رود قره چای و منطقه شهری فعلی ساکن شده اند و مردم روستای پری جان نیز پس از تخریب روستایشان در منطقه جورقان کنونی ساکن شده اند. جورقان دارای سه قنات به نام های خلفه کریز،کله بر(یعنی قناتی که شدت آب آن به قدری بوده که کله یک گاو را با خود می برده)و قنات پری جان و۸ آسیاب که ۵ عدد از آنها توسط قنات ها کار می کرده اند و چرخ اسیاب ۳تای دیگر نیز بوسیله آب قره چای می چرخیده و آثار اندکی نیز از آنها باقی‌مانده است . از آثار تاریخی شهر جورقان می توان به پل تاریخی اوچ گز که تنها یک دهنه از ان سالم باقی‌مانده و ۳ کوره تولید آجردستی قدیمی با سوخت گیاهی کارمی کرده اند و ۹ دودکش اجری قدیمی به ارتفاع ۶۰متر اشاره کرد.

لازم بذکر است مهمترین اشتغال مردم این شهر تولید آجر فشاری بوده که بیش از ۸۰ فقره کوره آجر پزی به شکل هوفمن(معروف به کوره ی هوفمن) فعالیت داشته که در سال ۱۳۷۵ کلیه فعالیتها تعطیل و بیش از ۵۰۰۰ نفر بطور مستقیم بیکار شدند که این امر سهم بسزایی در ایجاد بیکاری و عد م درآمد مناسب شهروندان داشته و متأسفانه تا کنون علی‌رغم تلاشها و برنامه های مختلف دولت هیچ گونه جایگزینی مناسب که دربر گیرنده توان مردم باشد جهت رفع بیکاری دراین منطقه به لحاظ ساختار اجتماعی شهر و رضایت شهروندان حاصل نگردیده است.
منابع

g=fa-IR
[نهفتن]

    ن ب و

استان همدان
مرکز     
همدان
    

شهرستان‌ها     
اسدآباد • بهار • تویسرکان • رزن • فامنین • کبودرآهنگ • ملایر • نهاوند • همدان
شهرها     
ازندریان • اسدآباد • برزول • بهار • تویسرکان • جورقان • جوکار • دمق • رزن • زنگنه • سامن • سرکان • شیرین‌سو • صالح‌آباد • فامنین • فرسفج • فیروزان • قروه درجزین • قهاوند • کبودرآهنگ • گل‌تپه • گیان • لالجین • مریانج • ملایر • مهاجران • نهاوند • همدان
بخش‌ها     
لالجین • گیان • جوکار • خزل • زرین‌دشت • زند • سامن • سردرود • شرا • شیرین‌سو • صالح‌آباد • قروه‌درجزین • قلقل‌رود • پیشخور • گل‌تپه
جای‌های دیدنی     
آتشکده نوشیجان • آرامگاه استر و مردخای • آرامگاه باباطاهر • آرامگاه بوعلی سینا • امامزاده یحیی • بازار همدان • برج قربان • پیست اسکی الوند • تپه باستانی هگمتانه • تپه عباس‌آباد همدان • تپه مصلی همدان • حمام قلعه • سد اکباتان • غار علی‌صدر • کتیبه‌های گنج‌نامه • کلیسای گریگوری استفان • گنبد حیقوق نبی • گنبد علویان • مجسمه شیر سنگی • موزه مفاخر و مشاهیر همدان
فهرست‌ها     
جمعیت شهرستان‌ها • جمعیت شهرها
رده

آثار باستانی کوزه کنان

۱-آب انبار:

این آب انبار صدها سال قبل ساخته شده و بعداً حدود ۱۲۰ سال قبل توسط بزرگمرد تاریخ مشروطه حاج مهدی کوزه کنانی «ابوالمله» بازسازی و مرمت دوباره شده و براساس اطلاعات به دست آمده و مستندات تاریخی این آب انبار سالیان متمادی جهت انبار و نگهداری برف و یخ زمستانی بوده تا در تابستانهای گرم در پائین آوردن تب و تشنگی مورد استفاده مردم قرار می‌گرفت و مصالح به کار رفته در آن بیشتر (ساروج) بوده و نقشبندی و عایق بندی و ضخامت دیوارها و سقف آن نشان و حکایت از تخصص و پیشرفت علمی ساکنین وقت دارد.

۲-گورستانهای چهارگانه (بالا، پائین، ارامنه، و اوشاقلار قبرستانی):

با توجه به وسعت و نحوه دفن اموات که به صورت خانوادگی و طبقه‌بندی شده به صورت سنگفرش سفید و قرمز و خاکستری که دلیل بر وجود طبقه‌بندی اجتماعی و دینی بوده و مبین تاریخ سکونت می‌باشد و همچنین در شرح قبرستان ارامنه به سابقه بیش از هزاران سال مربوط به دوره‌های قبل از اسلام که با توجه به آثار به دست آمده در حفاریهای کشاورزان و دامداران و برخی حفاریهای قاچاقچیان نشان از وجود آثار ارزشمند تاریخی در آن است.

۳- غار تاریخی:

در محل گورستان در ضلع جنوبی شهر که بنا به روایات و مستندات تاریخی در جنگ چالدران مورد استفاده لشکر شاهان صفویه قرار گرفته و مطمئناً دارای آثار ارزشمند تاریخی است ولی به دلیل مدفون شدن مجرای ورودی و خروجی غار فعلاً دسترسی به این غار امکان‌پذیر نیست و لازم است کارشناسان محترم میراث فرهنگی ضمن بازدید از محل مذکور و ارائه نظرات و راهکارها جهت بازگشائی و مرمت آن اقدام‌های لازم را انجام دهند که نیاز به مطالعة بیشتر دارد تا بدین وسیله از تخریب این اثر ارزشمند جلوگیری به عمل آید.

۴- قلعه ایچی (داخل قلعه)

در کوزه کنان محله‌ای موسوم به قلعه ایچی قرار دارد که مشهور است در زمان شاه اسماعیل صفوی در درون قلعه به جمع‌آوری قشون و تعلیم نظامی می‌پرداخته‌اند. ظاهراً چند سال قبل از داخل قلعه طی حفاری دو دخمه (به شکل محل نگاهداری سربازان) بدست آمده‌است که بنا بر روایتی حدود ۲ روز به یکی از دخمه‌ها آب بستند اما در شکل ظاهر دخمه خللی وارد نشد، این قلعه در شمال غرب کوزه کنان پابرجاست.

۵- درخت نارون (قره آغاج) کوزه کنان

در این شهر درخت نارونی وجود دارد که در محله صادله قرار دارد. قدمت این چنار را حدود ۷۰۰ سال تخمین زده‌اند ظاهراً تا چند سال گذشته پینه دوزی در داخل درخت مغازه‌ای محقر ترتیب داده و به شغل کفاشی می‌پرداخته‌است.

۶- مسجد جامع محمد حنفیه

این مسجد از کهن‌ترین بناهای کوزه کنان است که در مسیر بناها و ساختارهای تاریخی بوده و دررون باغهای انبوه این منطقه قراردارد در این مسجد منبری هست که بنا به روایت با قدمتی در حدود ۱۲۰۰ سال و مشهور به قره منبر بوده و موسوم است که مورد استفاده محمد حنفیه برادر حضرت علی (ع) قرار گرفته است.

۷- هنر کوزه‌گری و سفالگری در کوزه کنان

کوزه‌گری شغل آباء و اجدادی اهالی کوزه کنان است، امروزه بالغ بر ۵۰ کارگاه کوزه‌گری در کوزه کنان دایر است و یکی از مراکز اصلی سفالگری در سطح جهان است که بعنوان مهد سفالگری می‌باشد و سابقه چندین هزار ساله دارد که به زمان حضرت نوح نسبت داده شده‌است.

کوزه کنان همانگونه که از نامش پیداست مهد سفالگری بوده چرا که در حفاریهای مختلف این شهر، کوزه‌های بزرگی که غالباً در حدود ۱۰۰ لیتر آب در خود جای می‌دهند به ضخامت ۷–۶ سانتی‌متر بدست آمده‌است. برای مثال «خرابه لر» که در قسمت جنوب شرقی روستای کوزه کنان قرار دارد. ابتدا مسکونی بوده اما مشخص نیست چه حادثه‌ای رخ داده که مردم از آن ناحیه کوچ کرده‌اند. به هر ترتیب به هنگام حفاری زمین در این منطقه و یا به هنگام کشاورزی در اراضی همجوار با خرابه لر آثار سفالینه زیبا و قابل توجهی بدست آمده‌است.

با توجه به موارد ذکر شده در خصوص آثار تاریخی و باستانی جهت صیانت از فرهنگ، هنر و معماری این شهر و جلوگیری از تخریب بیشتر این آثار و حفاریهای غیرمجاز و سرقت آثار تاریخی و توجه ویژه دولت به امور میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی، موارد زیر پیشنهاد می‌گردد:

الف) ثبت و ترمیم آب انبار حاج مهدی کوزه کنانی

ب) تملک خانه اجدادی و زادگاه حاج مهدی کوزه کنانی و بازسازی و مرمت و احداث سایر ملحقات لازم در کنار آن و تبدیل این منزل به موزه مردم شناسی و جمع‌آوری آثار تاریخی شهرکوزه کنان که از حفاری و مطالعه گورستانها و غار ذکر شده بدست خواهد آمد در این موزه علاوه بر جلوگیری از تاراج این سرمایه‌های ارزشمند تاریخی باعث ایجاد اشتغال و جذب گردشگری در این منطقه خواهد شد و موجب رونق استان نیز خواهد بود؛ و ضمناً باعث ماندگاری یاد بزرگمرد تاریخ مشروطه حاج مهدی کوزه کنانی «وی از پیشروان جنبش مشروطیت و از مشاوران نزدیک ستارخان سردار ملی بوده‌است».

خانه مرحوم حاج میرزا مهدی کوزه کنانی در جنب مجموعه بازار بزرگ تبریز و در کنار خیابان جدیدالاحداث استاد مطهری واقع شده و در زمان مشروطیت و پس از آن محل تجمع سران و بازماندگان صدر مشروطیت از جمله ستارخان، باقرخان، ثقةالاسلام، حاج میرزا آقا فرشی، حاج میرزا حسن واعظ و اکثر مشروطه خواهان بوده‌است. خانه مزبور در سال ۱۳۴۷ هجری شمسی بدست حاج ولی معمار تبریزی که سالیان متمادی در روسیه زندگی می‌کرده ساخته شده و در سال ۱۳۴۴ توسط مالکان جدید آن مرمت گردیده‌است)خواهد بود. همچنین این موزه محل نگهداری خمره بدست آمده از محل حفاری مسجد بازار که اخیراً کشف و توسط سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسید که قدمت آن به دوره قبل از اشکانیان می‌رسد خواهد بود.
توابع کوزه کنان

کوزه کنان مرکز دهستان گونئی مرکزی است که این دهستان شامل روستاهای مشنق، علی بیگلو، یوسف آباد، کوشک، کافی الملک و داریان می‌شود.
محصولات کشاورزی

عمده‌ترین محصولات کشاورزی این شهر عبارتند از: غلات و سیفی جات: خیار، بادمجان، گندم، جو، عدس، کدو، لوبیا - محصولات سردرختی: گیلاس، زردآلو، انواع سیب، آلبالو، هلو، انجیر، گلابی، انواع آلو، شلیل، بادام و گردو... و انواع خشکبار پرورش می‌یابد.
منابع

    اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.

پیوند

[۱]
[نمایش]

    ن ب و

استان آذربایجان شرقی
[نمایش]

    ن ب و

مراکز دهستان‌های استان آذربایجان شرقی
نشان خرد     این یک مقالهٔ خرد پیرامون یک مکان جغرافیایی است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

مطبوعات کرمانشاه
اجتماع

پوران درخشنده چندی پیشتر در واکنش به تعطیلی سینماهای شهر کرمانشاه عنوان کرده بود:

    بالا بودن آمار بی‌کاری، افزایش طلاق، و آمار بالای معتادین در این شهر همه و همه گویای این مطلب است که در این شهر کار فرهنگی قابل توجه صورت نمی‌گیرد و استان کرمانشاه در حال طی کردن یک روند غیر فرهنگی است.[۱۰۲]

مذهب

بر مبنای پژوهشی که توسط امیر رستگار خالد استاد دانشگاه شاهد تهران و میثم محمدی انجام شده و نتایج آن در شمارهٔ ۵۸ (تابستان ۱۳۹۴) مجلهٔ علمی-پژوهشی جامعه‌شناسی کاربردی چاپ اصفهان منتشر شده‌است، مردم شهر کرمانشاه پس از شهرهای رشت، تهران و اهواز کمترین گرایش را به دین دارند. همچنین بر مبنای این آمار، شهر کرمانشاه در باور به سکولاریسم پس از شهرهای شیراز، اهواز، تهران، رشت، سنندج، همدان، ارومیه سکولارترین شهر ایران به شمار می‌رود.[۱۰۳][۱۰۴]

آمار دقیقی از میزان گرایش مردم کرمانشاه به دین و نیز درصد پیروان دین‌های گوناگون در این شهر وجود ندارد. اما به طور کلی بیشتر مردم شهر پیرو یکی از سه مذهب تشیع، تسنن و اهل حق (یارسان) هستند. همچنین گروه‌های کوچکتری از اقلیت‌های دینی وجود دارند که در مجموع ۰/۱۷ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند که مهم‌ترین آن‌ها زرتشتیان با ۰/۱۲ درصد، مسیحیان ۰/۰۲ درصد و کلیمیان ۰/۰۳ درصد از کل جمعیت هستند.[۸۷]
یهودیان
انجمن کلیمیان کرمانشاه (هبرا) در سال ۱۳۴۰

محلهٔ قدیمی یهودیان کرمانشاه، در محلهٔ فیض‌آباد و در نزدیکی یکی از پنج دروازهٔ ورودی به شهر قرار داشته که در میان کرمانشاهیان به دروازهٔ یهودی‌ها معروف بوده‌است. شمار یهودیان کرمانشاه در دوران مشروطیت در حدود ۳۰۰۰ نفر برآورد شده که تا زمان احداث مدرسهٔ آلیانس کرمانشاه یعنی ۱۹۰۴ م چندان سر و سامانی نداشتند.[۱۰۵] یهودیان کرمانشاه در دوران پهلوی و با بهبود نسبی وضع اجتماعی از محله‌های قدیمی خود مهاجرت و در نقاط مختلف شهر پراکنده می‌شوند.[۱۰۶] این شهر، تا پیش از انقلاب اسلامی یکی از انجمن‌های پرجمعیت یهودیان ایران بود. اما در حال حاضر جمعیت یهودیان شهر به اندازه‌ای کم شده‌است که از ۴ کنیسایی که در سال‌های پیشین فعال بودند تنها در کنیسای اتحاد کرمانشاه، مراسم دینی خود را برگزار می‌کنند.[۱۰۷]
جمعیت
تغییرات جمعیت کرمانشاه در میان سال‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۵

کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت ایران است که براساس آمار درگاه ملی آمار ایران در سال ۱۳۸۵ تعداد ۳۴۶٬۸۶۴ زن و ۳۵۷٬۸۴۵ مرد شهرنشین و مجموع ۷۰۴۷۰۹ نفر شهرنشین در کرمانشاه زندگی می‌کنند؛ و با اضافه کردن روستاییان، کرمانشاه دارای جمعیت ۷۸۴٬۶۰۲ نفر می‌باشد[۸] همچنین جمعیت شهر در سال ۱۳۸۸ براساس آماری که گزتیر[پانویس ۴] انتشار داده ۸۱۵٬۰۱۴ نفر برآورد شده‌است.[۹]

سیلوستر دوساسی،[پانویس ۵] خاورشناس فرانسوی که در سال ۱۸۰۷ م از کرمانشاه دیدن می‌کند در کتابی شمار مردمان این شهر را در حدود ۱۶ تا ۱۸ هزارنفر برآورد می‌کند.[۱۰۶] کنراد مالتبرن[پانویس ۶] نیز در کتابی که در سال ۱۸۲۴ م به چاپ می‌رساند شمار خانه‌های شهر را ۳۰۰۰ خانه عنوان می‌کند.[۱۰۸]
هرم جمعیتی کرمانشاه در سال ۱۳۸۵[۸][۲۲] مردان     سن     زنان
۲۱٬۲۲۴      بیش‌تر از ۶۵      ۱۸٬۶۷۸
۷٬۵۲۳      ۶۰–۶۴      ۷٬۹۹۷
۱۱٬۸۶۱      ۵۵–۵۹      ۱۲٬۱۰۶
۱۸٬۰۴۵      ۵۰–۵۴      ۱۶٬۷۷۲
۲۲٬۹۵۹      ۴۵–۴۹      ۲۱٬۹۰۵
۲۶٬۳۲۰      ۴۰–۴۴      ۲۵٬۹۰۷
۳۰٬۲۴۸      ۳۵–۳۹      ۳۰٬۱۵۶
۳۰٬۹۲۲      ۳۰–۳۴      ۳۰٬۷۸۵
۳۹٬۵۹۹      ۲۵–۲۹      ۳۹٬۳۵۰
۵۲٬۴۶۷      ۲۰–۲۴      ۵۳٬۱۲۶
۵۱٬۴۱۹      ۱۵–۱۹      ۴۹٬۴۷۳
۳۸٬۴۳۴      ۱۰–۱۴      ۳۶٬۴۴۱
۲۷٬۹۰۵      ۵–۹      ۲۵٬۹۶۰
۲۷٬۲۰۱      ۰–۴      ۲۵٬۳۰۷
اقتصاد
شرکت پالایش نفت کرمانشاه

کرمانشاه مرکز کشاورزی ایران است و بیشتر درآمد اقتصادی کرمانشاه از این راه‌است.[۴۰] در حوزهٔ شهرستان کرمانشاه دو شهرک صنعتی وجود دارد که بیش از ۲۵۶ واحد صنعت و تولیدی در آن احداث شده‌است. این شهرستان به لحاظ نیروی کار ارزان می‌تواند فعالیت صنعتی چشم گیر ی داشته باشد.[۱۰۹] میزان صادرات مواد غذایی، مصالح ساختمانی و صنایع دستی کرمانشاه تنها در ۳ ماه نخست سال ۱۳۸۸ مجموع ۹ درصد از صادرات کل کشور را شامل می‌شود.[۱۹] بازارچهٔ مرزی پرویز خان سال ۱۳۸۷ رتبهٔ اول فعالیت را میان بازارچه‌های مرزی کشور کسب کرد.[۱۱۰] در شش ماه اول سال ۱۳۸۷ بیش از ۲۳۸٬۶۵۲ تن کالای غیرنفتی به ارزش ۱٫۵۳۱ میلیون دلار را از مبادی‌های خروجی استان کرمانشاه صادر شد و همچنان مقام اول صادرات به کشور عراق و مقام هشتم صادرات کشور ایران را به خود تخصیص داد.[۱۱۱][پیوند مرده] مهمترین کارخانه‌های شهر کرمانشاه عبارتند از: کارخانه‌های قند، پالایشگاه کرمانشاه، پالایشگاه نفت آناهیتا، مجتمع پتروشیمی کرمانشاه، کارخانه سیمان غرب، کارخانه سیمان سامان، کارخانهٔ اسید سیتریک کرمانشاه (تنها کارخانهٔ اسید سیتریک خاورمیانه).[۱۱۲]
شرکت پالایش نفت کرمانشاه

در سال ۱۳۰۱ وجود نفت خام به مقدار کافی در غرب ایران به اثبات رسید و از این زمان فعالیت استخراج و پالایش بااحداث شرکت پالایش نفت کرمانشاه که در آن زمان «پالایشگاه کرمانشاه» نام داشت شروع گردید.[۱۹]

شرکت پالایش نفت کرمانشاه با توجه به آن که پس از گسترش شهر کرمانشاه در مرکز شهر قرار گرفت ولی یکی از واحدهای صنعتی سبز صنعت نفت با ۱۲۶ هزار متر مربع فضای سبز است.[۱۱۳]
ورزش
فرهاد تراش در بیستون محل برگزاری جشنواره سنگنوردی بیستون

ورزش‌های کشتی، وزنه‌برداری، پرورش اندام، فوتبال، کوهنوردی، سنگ‌نوردی، بوکس و شمشیربازی از جمله ورزش‌های پرطرفدار در کرمانشاه به شمار می‌آیند. باشگاه فوتبال راهیان کرمانشاه که پیشتر شیرین‌فراز نامیده می‌شد، هم‌اکنون در لیگ دسته اول فوتبال ایران بازی می‌کند. این تیم در دوره ۱۳۸۷-۱۳۸۶ در لیگ برتر فوتبال ایران حضور داشت.[۱۱۴] همچنین در زمینهٔ کشتی، شهر کرمانشاه در روزهای ۱۶ تا ۱۷ فوریهٔ ۲۰۱۷ میزبان مسابقات جام جهانی کشتی آزاد مردان بود که در سالن امام خمینی برگزار شد.[۱۱۵]

کرمانشاه در رشته کوه‌نوردی و سنگ‌نوردی، به سبب وجود کوه‌های مناسب و دیواره‌های طبیعی در اطراف شهر فعالیت زیادی دارد. همچنین دیواره بیستون به عنوان طولاترین دیواره سنگنوردی جهان در بیستون در نزدیکی شهر کرمانشاه قرار دارد.[۱۱۶] جشنواره سنگنوردی بیستون هر دو سال یک بار در ماه مهر با حضور سنگ نوردانی از سراسر جهان در دیواره بیستون برگزار می‌شود.[۱۱۷]

گیلانغرب
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
    این مقاله نیازمند ویکی‌سازی است. لطفاً با توجه به راهنمای ویرایش و شیوه‌نامه، محتوای آن را بهبود بخشید.
    برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. لطفاً با توجه به شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع با ارایهٔ منابع معتبر این مقاله را بهبود بخشید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد.
گیلانغرب
کشور      ایران
استان     کرمانشاه
شهرستان     گیلانغرب
بخش     مرکزی
نام(های) دیگر     گیلان
نام(های) قدیمی     عمله
سال شهرشدن     ۱۳۳۷[۱]
مردم
جمعیت     شهرستان:۶۰۰۰۰؛شهرها(+سرمست):۲۶۰۰۰
رشد جمعیت     منفی
جغرافیای طبیعی
مساحت     ۴.۶ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا     ۸۰۴ متر از سطح دریا
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه     بیشینه حدود ۵۲ درجه سانتی گراد. کمینه: ۵- درجه سانتی گراد میانگین حدود ۲۲+ درجه سانتی گراد
میانگین بارش سالانه     ۴۴۵ میلی‌متر
اطلاعات شهری
ره‌آورد     خیار-گوجه فرنگی-بادمجان-بامیه-برخی از مرکبات-نان ساجی. و بودیان ...در نواحی و روستاهای سردسیر و شرقی و شمال شرقی شهرستان که سمت شهرستان های اسلام آباد غرب و سرابله استان ایلام است مثلا شهر سرمست گردو و در نواحی گرمسیر و غربی که به سمت قصر شیرین و سومار است خرما
شناسهٔ ملی خودرو     ایران ۲۹ ج
تابلوی خوش‌آمد به شهر
گیلانغرب بر ایران واقع شده‌است
گیلانغرب
روی نقشه ایران
۳۴.۱۳° شمالی ۴۵.۹۱° شرقیمختصات: ۳۴.۱۳° شمالی ۴۵.۹۱° شرقی

گیلانغرب[۲] مرکز شهرستان گیلانغرب واقع در غرب استان کرمانشاه است.تمامی مردم این شهر کرد و از طایفه های مختلف و البته همگی از ایل کلهر هستند که یکی از بزرگترین ایل های کل کردستان و دومین ایل بزرگ ایران میباشد.(برای مطالعه بیشتر در مورد ایل کلهر به کتاب تاریخ ایل کلهر نوشته ابراهیم اکبریان گیلان مراجعه شود)مردم این شهر به زبان کردی گویش کلهری تکلم میکنند. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ حدود ۲۴۰۰۰ نفر بود که در مقایسه با سالهای قبل کاهش داشته است. جمعیت کل شهرستان هم حدود ۶۰۰۰۰ است که در این بین ۲۸۸۳۰ مرد و ۲۸۱۷۷ زن است و ۱۶۵۷۰ خانوار زندگی میکنند مردم این شهر مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند. گیلانغرب در ایران بعنوان دومین شهر مقاوم کشور شناخته شده‌است. بیشترین معادن قیر طبیعی ایران در گیلان غرب است. گیلان غرب از قطبهای مهم ادبی و جایگاه ادبیان نامدار در عرصه فعالیتهای ادبی کُردی کلهری در استان کرمانشاه و ایلام می‌باشد.

محتویات

    ۱ دفاع مقدس
    ۲ نام
    ۳ موقعیت جغرافیایی
    ۴ مشاهیر گیلانغرب
        ۴.۱ مشاهیر تاریخ
        ۴.۲ مشاهیر ورزشی
        ۴.۳ مشاهیر ادبی
    ۵ اماکن باستانی
    ۶ تفرجگاه‌های طبیعی
    ۷ بلایای طبیعی
    ۸ پانویس
    ۹ منابع

دفاع مقدس

گیلانغرب در ایران بعنوان دومین شهر مقاوم کشور شناخته شده‌است. لقب دومین شهر مقاوم کشور ایران به سبب مقاومت کم نظیر مردم گیلان غرب درسال ۱۳۵۹ در مقابل حمله ارتش عراق، از جانب آیت الله خامنه‌ای به این شهر اختصاص داده شده‌است.[۳] در تقویم رسمی ایران هم چهارم مهر ماه روز ملی گیلانغرب(مقاومت مردم گیلانغرب) نام گرفته است.
نام

دلایل مستند نامگذاری گیلانغرب به این نام و وجه تسمیه گیه لان با طایفهٔ گیلانی کلهر:

در گذشته نوعی درختچهٔ خودرو " گیه ل " (gyal) مورت امروزی به وسعت چندین هکتار در سراب گیلانغرب وجود داشته که به "سراب گیه ل" یا "باغ گیه ل" معروف بوده است، و با توجه به این که در گذشته نام بعضی از مناطق را از روی اسم مواد، درختان و گیاهان آن منطقه نامگذاری کرده‌اند، مانند: چناران، اناران، نی ان (نیان)، زلان، قیلان، گولان=گلین، گیه لان، ناودار و ... . این دشت نیز با وجود سراب و باغ زیبای "گیه ل" (گیه ل: نام قدیم مورت) که گیاهی کمیاب، دارویی، شفابخش، مقدس و مورد توجه آیین زرتشت و گذشتگان بوده است و این منطقه نیز به نام " دشت گیه لان" = " gyalan " به معنی جایی که درخت " گیه ل " دارد نامگذاری شده است بنابراین اسم " گیه لان " = "gyalan " یک اسم کاملاً کردی می‌باشد که از ریشهٔ (گه یل = gyal = مورت) گرفته شده و هیچ وجه تسمیهی با گیلان شمال که برگرفته از (قوم گیل = gil = گیلک) می‌باشد را ندارد، گیه لان = gyalan آن در فارسی حذف شده و به اشتباه گیلان = gilan نوشته شده است.
موقعیت جغرافیایی

گیلان غرب در طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۵۵ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۷ دقیقه یکی از شهرهای واقع در غرب و جنوب استان کرمانشاه است. که از طرف شمال به سرپل ذهاب و کرند، از مشرق و شمال شرق به اسلام‌آباد غرب و سرابله و ایوان غرب در استان ایلام از طرف جنوب و جنوب غرب به سومار، مندلی و در مغرب آن نفت شهر و قصر شیرین واقع شده‌است.گیلانغرب در ارتفاع ۸۰۴ متری از سطح دریا واقع شده است و مرکز شهرستان جز مناطق گرمسیر استان محسوب میشود. هر چه به طرف شرق و شمال شهرستان پیش بروید ارتفاع بیشتر و هوا رو به سردی میرود و هرچه به طرف جنوب و غرب و مرز عراق بروی هوا رو به گرمی و به ارتفاع های کم میرسید.به طور مثال از مرکز شهرستان که به سمت اسلام آباد غرب یا کرمانشاه پیش بروید پس از ۱۵ کیلومتر از ارتفاع ۸۰۰ متری شهر به ارتفاع ۱۱۰۰ متری در روستاهای اطراف در دهستان چله میرسید و پس از ۶۸ کیلومتر که به بخش گوواور که جز شهرستان محسوب میشود برسید میبینید که ارتفاع به ۱۵۰۰ متر نیز میرسد و برعکس هر چه به سمت عراق یا قصرشیرین پیش بروید کم‌کم به ارتفاع ۵۰۰ و کمتر در مرز سومار به ۲۹۰ متر و در خود قصرشیرین به ۳۵۰ متر میرسد و رو به گرمی و پستی میرود. [۴] فاصله گیلان‌غرب تا تهران ۶۵۰ کیلومتر، تا مرکز استان یعنی کرمانشاه ۱۵۵ کیلومتر تا مرکز استان ایلام یعنی شهر ایلام ۹۵ کیلومتر، تا مشهد ۱۵۵۵ کیلومتر، تا اهواز ۵۰۴ کیلومتر ،تا شيراز ۱۰۰۰ کیلومتر،تا بندر عباس ۱۵۸۰ کیلومتر،تا چابهار ۲۲۶۰ کیلومتر،تا تبریز ۷۳۲ کیلومتر،تا اصفهان ۶۸۰ کیلومتر، تا سرابله در استان ایلام ۸۰ کیلومتر تا مرز عراق از پایانه مرزی سومار و از پایانه مرز خسروی ۸۰ کیلومتر، تا اسلام‌آباد غرب ۹۰ کیلومتر، تا قصرشیرین ۵۵ کیلومتر، تا سرپل ذهاب ۵۰ کیلومتر، تا مرکز شهرستان ایوان واقع در استان ایلام ۵۵ کیلومتر تا مرز استان ایلام و استان کرمانشاه از جاده میاندار ۲۱ کیلومتر تا خانقین عراق ۹۰ ،تا سلیمانیه ۳۰۰ ،تا اربیل ۳۸۵، تا بغداد و کاظمین ۲۵۵ ،تا کربلا ۳۵۵ ،تا سامرا ۲۸۸، و تا نجف ۴۴۴ کیلومتر است.[۴]

گرمسار
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
گرمسارانا
Aerial View of ENE of Garmsar 26.11.2008 04-21-23.JPG
کشور      ایران
استان     سمنان
شهرستان     گرمسار
بخش     مرکزی
نام(های) قدیمی     خوار، خواران، خاریس و خاراکس
مردم
جمعیت     ۴۰٬۹۸۵ نفر در سال ۱۳۹۰[۱]
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا     ۸۵۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه     ۱۸٫۷[۲]
اطلاعات شهری
شهردار     یاسر عربی
ره‌آورد     خربزه، گوجه سبز «آلوچه»، انجیر و انار
پیش‌شماره تلفنی     ۰۲۳
وبگاه     www.garmsar.ir
شناسهٔ ملی خودرو     ایران ۹۶
تابلوی خوش‌آمد به شهر
گرمسارانا بر ایران واقع شده‌است
گرمسارانا
روی نقشه ایران
۳۵.۱۲° شمالی ۵۲.۲۰° شرقیمختصات: ۳۵.۱۲° شمالی ۵۲.۲۰° شرقی

گَرمسار یکی از شهرهای استان سمنان و مرکز شهرستان گرمسار است. در قدیم به آن خوار می‌گفتند که یکی از ایالات ملک ری بوده‌است. جمعیت این شهر بر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۳۹٬۵۲۳ نفر بوده است.[۳]

مردم شهر گرمسار فارسی‌زبان هستند.[۴] اما در نقاط دیگر شهرستان گرمسار مانند مرکز و روستاهای بخش ایوانکی، تات‌ها ساکنند و به زبان تاتی صحبت می‌کنند.[۵] شهر ایوانکی مرکز تات‌زبانان استان سمنان است.از دیگر اقوام شهرستان گرمسار می توان به مردمان آذری(اوصانلو ، پازوکی و نفر) ، الیکایی ها ، عرب زبانان ، گیلک های منطقه قالیباف ، کردهای شادلو و قراچورلو و لرهای دیناروند را نام برد.

محتویات

    ۱ وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
        ۱.۱ پیش از اسلام
        ۱.۲ پس از اسلام
    ۲ موقعیت جغرافیایی
    ۳ صنایع دستی و سوغات
    ۴ جاهای دیدنی
    ۵ مشاهیر
    ۶ مراکز علمی
    ۷ جستارهای وابسته
    ۸ نگارخانه
    ۹ پانویس
    ۱۰ منابع

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
پیش از اسلام

نام گرمسار در زمان اشکانیان، «خواران» بوده است. چنان‌که سلوکی‌ها شهری به اسم «خاراکس» در این ناحیه بنا نهادند و سمنانی‌ها نیز امروزه آن را «خواره» می‌گویند. از این منطقه به نام «خاریس» نیز یاد کرده‌اند. در خصوص ریشه اصلی نام «خوار» دو روایت نقل شده است:[۶]

    به علت آنکه گرمسار در کنار کویر قرار گرفته و نسبت به نقاط همجوار خود پست‌تر است، بدین مناسبت نام «خوار» را بدان نهادند.
    مفهوم این نام از خورشید و ماه اقتباس شده است و با توجه به اینکه در اوستا، خوار به معنی درخشیدن آمده و از نامهای خورشید و یا ماه، کلمه خوار یا خواره می‌باشد، چنین نتیجه می‌شود که ناحیه «خوار» را سرزمین خورشید درخشان یا ماه تابان نام نهاده بودند.

پس از اسلام

پس از اسلام، خوار یکی از بلاد معتبر ری به شمار می‌رفت. در سال ۳۲۹ هجری قمری و در زمان سلطنت نصر بن احمد سامانی، ماکان کاکی علیه دولت سامانیان قیام کرد و چند شهر از ایالت قومس و نیز خوار، سمنان و سمنک و ری را تصرف کرد. در زمان حکومت غزنویان و به ویژه سلطنت سلطان مسعود، خراسان و قومس و ری مورد تاخت و تاز طغرل بیک سلجوقی و ترکان غز قرار گرفت و عده‌ای از اهالی سمنان، دامغان، خوار و برخی ده‌های ری جان خود را از دست دادند. بعد از انقراض سلسله غزنویان، تمامی ولایات باختری ایران به تصرف سلجوقیان درآمد و شماری از قلعه‌های اردهان و گردکوه در قومس و گرمسار تسخیر شد. به این ترتیب ناحیه‌ای که خوار نیز جزء آن بود تا آخر سلطنت سلطان سنجر عملاً جزء متصرفات سلجوقیان محسوب می‌شد. در زمان حمله مغول به ایران؛ در سال ۶۱۶ هجری قمری، خوار توسط قشون چنگیز به تصرف مغول‌ها درآمد وهلاکوخان با تخریب و تصرف قلعه‌های فرقه اسماعیلیه، طومار این فرقه را درهم پیچید. ایل خانان مدت‌ها بر این نواحی حکومت کردند تا این که سر به داران با ظهور در خاور ایران علم مخالفت با مغولان را برافراشتند. سربه‌داران شهرهای استرآباد، بسطام، شفاسفان، دامغان، سمنان، خوار و طبران را تصرف کردند. مقارن سال ۷۶۶ هجری قمری عده‌ای از صحرانشینان مغول با تصرف کرمان به نواحی بسطام، دامغان، سمنان، فیروزکوه و خوار تاختند واین مناطق را از قلمرو سر به داران خارج کردند. در سال ۹۰۹ هجری قمری حکومت فیروزکوه و خوار با حمله شاه اسماعیل مؤسس سلسله صفوی از بین رفت. پس از انقراض صفویه به دست افغان‌ها و با ظهور نادرشاه، حوادثی تازه در خوار به وقوع پیوست. آغا محمد خان قاجار پس از شکست لطفعلی خان زند و تأسیس دولت قاجاریه، مقر حکومت خود را به تهران منتقل کرد و برای ایجاد امنیت و حفظ پایتخت از تجاوز ترکمانان، عده‌ای از افراد را از محال خمسه زنجان و دیگر نقاط به خوار فرستاد که در آبادیهای این ناحیه مسکن یافتند. به این ترتیب، منطقه خوار در دوره قاجاریه مورد توجه خاص حاکمان این سلسله قرار گرفت.

گرمسار هم اکنون یکی از مناطق آباد استان سمنان است که با فاصله بسیار کم نسبت به تهران از پتانسیل بالای پیشرفت برخوردار بوده و آینده ایی درخشان خواهد داشت که در برگیرنده شهرهاو روستاهای آباد بسیاری است که روز به روز در حال پیشرفت و آبادانی بیشتر می‌باشند. رودخانه حبله‌رود که از رشته کوه‌های البرز مرکزی سرچشمه می‌گیرد و تنها رودخانه دایمی ایران از مرکز ایران تا به شرق می‌باشد مناطق اطراف گرمسار را سیراب می‌کند. از محصولات اصلی کشاورزی این منطقه، گندم، پنبه، خربزه، انار و انجیر را می‌توان نام برد. در سالهای اخیر گرمسار به علت قرارگیری در شاهراه ریلی شرق به غرب و شمال و نیز جاده اصلی ترانزیتی شرقی غربی کشور و نیز فاصله بسیار اندک خود از پایتخت مورد توجه بسیاری از صنعتگران و سرمایه گذاران قرار گرفته که شهرک‌های صنعتی متعدد آن خود گواهی بر این مدعاست.

در گرمسار قلعه‌ای به نام استوناوند وجود دارد که قدمت آن را بیش از ۳۵۰۰ سال تخمین می‌زنند.[نیازمند منبع] این قلعه در شمال گرمسار کنونی (بن کوه) قرار دارد و نیز جاده سنگفرش که از گرمسار به دل کویر رفته و به کاروانسرای قصربهرام و … می‌رود و از برجسته‌ترین راه‌های زمان صفویه بوده که امروزه نیز آثار آن باقی است. دشت وسیع و زیبای کویری گرمسار که پیشانی کویر مرکزی ایران است دارای جاذبه‌های فراوان طبیعی می‌باشد که به عنوان اولین زیستگاه یوزپلنگ ایرانی نیز شناخته می‌شود. رودخانه داییمی حبله رود و رشته کوه البرز و باغات بن کوه و قله کهلرز (کهن لرز) در شمال و دشت مسطح زیبای کویر در جنوب موقعیت استثنایی برای گرمسار در نزدیکی ۵۰ دقیقه ایی تهران و طبیعت دوستان و نیز سرمایه گذاران فراهم کرده است.

کیاسر
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
کیاسر
کیوسر
کشور      ایران
استان     مازندران
شهرستان     ساری
بخش     بخش چهاردانگه
نام(های) قدیمی     کیاسرا
سال شهرشدن     ۱۳۷۲
مردم
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا     ۱۳۷۸ متر
اطلاعات شهری
شهردار     خلیل‌الله انتظاری رودبارکی
پیش‌شماره تلفنی     ۰۱۱
کیاسر بر ایران واقع شده‌است
کیاسر
روی نقشه ایران
۳۶.۲۳۵۶° شمالی ۵۳.۵۴۳۱° شرقیمختصات: ۳۶.۲۳۵۶° شمالی ۵۳.۵۴۳۱° شرقی

کیاسَر یکی از شهرهای استان مازندران ایران است. این شهر در ۷۰ کیلومتری جنوب ساری جای داشته و مرکز بخش چهاردانگهٔ این شهرستان می‌باشد.

کیاسر در سال ۱۳۷۲ دارای شهرداری شد. بلندایش از تراز دریا ۱۳۷۸ متر است و جمعیت آن در واپسین سر شماری پیرامون ۴۶۰۰ نفر بوده که این آمار نشان‌گر کاهش جمعیت نسبت به سال‌های پیش است.

محتویات

    ۱ موقعیت جغرافیائی
    ۲ خاستگاه نام‌گذاری
    ۳ تاریخچهٔ آموزش به سبک نوین
        ۳.۱ عهد قاجار
        ۳.۲ عهد پهلوی اول
    ۴ نام‌آوران
    ۵ جستارهای وابسته
    ۶ منابع

موقعیت جغرافیائی

کیاسر از هر سو محاط در کوه است به جز قسمت شمال غربی که به دشت کیاسر راه دارد. جادهٔ ارتباطی از همین دشت به کیاسر متصل می‌شود.

    شمال: کوه‌های اجیر لنگه، نستر نسترا، اسب‌زین و ململی
    جنوب: زرکوه و کوه کل‌سر
    غرب: شاه‌کوه
    شرق: کوه کل‌پشت و کوه فتلا (گویا تغییریافتهٔ فتح‌الله است)

خاستگاه نام‌گذاری

نام کیاسر منسوب به کاووس پسر کی‌قباد کیانی است. او فرمان‌روای تبرستان و مقر فرمانروایی‌اش نیز هزارجریب و قارن‌کوه بود. از همین روی کیاسر را در گذشته‌ای نزدیک با نام کیوس‌سرا (کیاسرا) می‌شناختند چنان‌که نخستین حاکم دولتی چهاردانگه به نام «حسن اعظام قدسی» نام‌ور به «اعزام‌الوزاره» که از سوی وثوق‌الدوله، نخست‌وزیر قاجاریه در سال ۱۲۹۸ خورشیدی به عنوان حاکم چهاردانگه به کیاسر آمد در خاطرات خود در تمام جا از «کیاسرا» نام می‌برد.

شیخ سیف‌الله یساری[۱] در صفحهٔ ۱۳ کتاب تاریخ مازندران (خطی) دربارهٔ کیاسر چنین می‌نویسد:

«چون مولد نگارنده هزارجریب است، مدت‌ها که در کیاسر بودم در آنجا آثار قابل ملاحظه‌ای ندیدم مگر حمامی که تاریخ بنای آن معلوم نیست ولی طرز ساختمان آن نشان می‌دهد که از بناهای بسیار قدیمی است. عوام آن حدود عقیده چنانست که حمام مزبور از بناهای کیوس پسر قباد ساسانی است.»
تاریخچهٔ آموزش به سبک نوین

در کیاسر پایه‌گذاری مدرسه به سبک نوین، به پیش از پادشاهی رضاشاه برمی‌گردد:
عهد قاجار

حسن اعظام قدسی نامور به اعظام‌الوزرا[۲] در نشستی با کدخدایان ۷ محلهٔ کیاسر و شماری از معتمدین تصمیم به بنای مدرسه در کیاسر می‌گیرد.

وی دربارهٔ گشایش این مدرسه چنین می‌نویسد: «از طرف هیئت، دعوتی از محترمین دهات اطراف کیاسر به عمل آمد و نیز اعلان شد که هر کس از اهالی دهات که مایل باشد می‌تواند حاضر شود. مدرسه افتتاح گردید در چهار اتاق که هر کدام شش میز و نیمکت گذارده شده بود و در این مدرسه ۳۰ نفر دانش‌آموز مشغول به درس خواندن شدند.» متأسفانه اعظام‌الوزاره هیچ تاریخی برای گشایش مدرسه و نام آموزگارانش یادآور نمی‌شود.
عهد پهلوی اول

    نخستین دبستان: در سال ۱۳۰۴ در کیاسر برپا شد؛ و شیخ سیف‌الله یساری نخستین آموزگار آن بود.
    نخستین دبیرستان: در سال ۱۳۳۸ دبیرستانی با ۱۹ دانش‌آموز کار خود را در کیاسر آغاز کرده بود که به دلیل اختلافات محلی شکست خورد. ۲۰ سال بعد، در سال ۱۳۵۸ دبیرستانی به نام «البرز» برپا شد (به صورت مختلط). این دبیرستان در سال ۱۳۶۰ به «امام حسین (ع)» تغییرنام داد.
    نخستین مدرسهٔ راهنمایی: در سال ۱۳۵۲ به نام مدرسهٔ راهنمایی البرز به صورت ملی برپا گردید (به صورت مختلط). در سال ۱۳۵۹ نام این مدرسه به «شهید مطهری» تغییر یافت. (نخستین مدرسهٔ راهنمایی در سطح کشور، سال ۱۳۵۰ پس از دگرگونی نظام آموزشی پایه‌گذاری شد)

ادارهٔ آموزش و پرورش چهاردانگه به صورت نمایندگی در سال ۱۳۵۲ برپا و در سال ۱۳۶۱ مستقل شد و شمس‌علی اکبری به عنوان نخستین رئیس آموزش و پرورش بخش چهاردانگه شروع به فعالیت نمود.
نام‌آوران

    سید حسن شجاعی کیاسری متولد ۱۳۲۰، نماینده چهار دوره مجلس شورای اسلامی از شهرستان ساری بوده است.[۳] همچنین او یکی از نویسندگان کتاب ۲۷ جلدی تفسیر نمونه است.[۴]
    سید رمضان شجاعی کیاسری، نماینده دوره‌های هفتم و هشتم مردم ساری در مجلس شورای اسلامی
    ملا عبدالله کیاسری (از مجتهدان منطقه در عهد قاجار)
    مهدی زمان‌پور
    سمانه محسنی کیاسری، داور ایرانی فوتبال است. وی از سال ۲۰۱۰ داور بین‌المللی فوتبال شد.
    اسدالله محسنی کیاسری، فوق تخصص قلب و عروق دانشگاه شهید بهشتی، استاد دانشگاه‌های شهید بهشتی و مازندران و ریاست دانشگاه علوم پزشکی مازندران
    هادی سعیدی کیاسری، شاعر، ادیب و پژوهشگر معاصر، سردبیری فرهنگ و هنر روزنامه اطلاعات و برنامه «در انتهای شب» و مجله شعر، مشاور مدیر شبکه‌های دوم و چهارم سیمای جمهوری اسلامی ایران و عضو شورای عالی ویرایش و پژوهش صدا و سیما.
    بهمن عابدی کیاسری، قایم مقام رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی و پایه‌گذار اولین مرکز رشد فناوری واکسن در ایران
    محسن کریمی کیاسری

جستارهای وابسته

    هزارگری یا هزارجریب (منطقهٔ وسیعی در رشته‌کوه البرز)
    یانه سر
    شهریارکوه
    بخش دودانگه
    بخش چهاردانگه
    پارک ملی کیاسر
    قارن‌کوه
    جبال شروین
    ازنی

منابع

    خلیلی ازنی، حامد. «جغرافیایی تاریخی بخش چهاردانگه (قسمت دوم)». چهاردانگه‌نیوز، ۱۲ خرداد ۱۳۹۱. بازبینی‌شده در ۵ مرداد ۱۳۹۲.
    خلیلی ازنی، حامد. «نخستین مدرسه‌های چهاردانگه». مازند نومه، ۰۶ خرداد ۱۳۹۰. بازبینی‌شده در ۵ مرداد ۱۳۹۲.
    اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
    بلندا و جایکاه

نخستین آموزگار دبستان کیاسر که در سال ۱۳۰۴ پایه‌گذاری شد.
حاکم چهاردانگه در سال‌های پایانی عهد قاجار که از طرف وثوق‌الدوله نخست‌وزیر قاجاریه به این مقام منسوب گردید.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی

    مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن - کتابخانه معارف اسلامی

    ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای کیاسر دارد.
[نمایش]

    ن ب و

استان مازندران
[نمایش]

    ن ب و

شهرستان ساری

جاذبه‌های گردشگری
جزیره آبسکون

جزیره آبسکون نام جزیره‌ای باستانی می‌باشد که امروزه مردم محلی بنام کوره سو بمعنای آب ساکن می‌نامند. در اقوال تاریخی در این باره نوشته شده است: مینورسکی واژه سوکانا را از قول بطلمیوس به احتمال همان آبسکون دانسته است. اعتمادالسلطنه نیز با اندک تغییر، واژه سوکاندا را در آثار جغرافیایی خود اسم قدیم جزیره آبسکون نوشته است. اما از متقدمان، مؤلف «حدودالعالم من المشرق الی مغرب» آورده است: «آبسکون شهریست برکران دریا، آبادان و جای بازرگانان همه جهان است که بدریای خزران بازرگانی کنند.» شمس الدین محمد ابی طالب انصاری دمشقی در آغاز قرن هشتم هجری نوشته است: «آبسکون لنگرگاهی بر کناره دریای خزر است و آن را قباد ساخته است. حمدالله مستوفی قزوینی که از آبسکون به عنوان جزیره نیم مردان یاد کرده، آن را مسکون و با مردم بسیار و لنگرگاه کشتی‌های اروس و گیلان و مازندران دانسته است. دیگر جغرافیادانان جهان اسلام، چون مقدسی در احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، یاقوت حموی در معجم البلدان، ابوالفدا در تقویم البلدان در قرن نهم، حافظ ابرو در جغرافیای حافظ ابرو، از این منطقه دریایی ایران زمین سخن به میان آورده‌اند.

سلطان محمدخوارزمشاه در هنگام فرار از سپاهیان چنگیز فرزند ارشدش جلال الدین را به جانشینی نامزد کرد و دو برادر دیگرش را به قبول حکمش مأمور ساخت اما پس از مرگ محمد، برادران درصدد قتل جلال‌الدین برآمدند.[۲]

آبسکون در اشعار:

گرفته روی دریا جمله کشتیهای برّ تو زبهر مدح خوانانت ز شروان تا به آبسکون /رودکی.

تو داری از کنار گنگ تا دریای آبسکون تو داری از در کاکنج تا قصدار و تا مکران /فرخی.

چو بحر آبْسکون است چشمها تا شد شریف قالب شهزاده را در آب سکون /رضی نیشابوری.

ز تف ماند جانم بآذر برزین ز آب ماند چشمم برود آبسکون/ابومنصور قطران عضدی تبریزی.
موزه مردم شناسی

موزه مردم شناسی کمیش دپه در ساختمانی تاریخی معروف به خانه گوکلانی که قدمت آن به دوره پهلوی اول می‌رسد، در میانه بافت سنتی و زیبای شهر گمیشان نگاه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌نماید. از آنجا که اغلب مردم ساکن در شهرستان گمیشان را ترکمنها تشکیل می‌دهند که دارای بضاعتی قوی در حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی نیز می‌باشند و همچون دیگر اقوام آداب و رسوم و آیین‌های خاص خود هستند. موزه کمیش دپه به معرفی ویژگیهای این قوم در بخشهای: معرفی یک خانواده ترکمن، بخش بافندگی همچون قالی بافی، نمد مالی و گلیم بافی، بخش سوزندوزی، ساخت زیورآلات سنتی و حصیر بافی و بخش معرفی مشاغل بومی و آیین‌های سنتی می‌پردازد. بخش دیگر موزه، کارگاه‌های آموزشی است که با هدف حفظ و احیای صنایع دستی مردم ترکمن فعال است.
گل فشان قارن یارق

گل فشان قرن یارق پدیده‌ای آتشفشانی طبیعی بوده و در گذشته از دهانه آن به جای مواد مذابی و گدازه گل همراه گاز از ان خارج می‌شده است. این گل فشان اکنون به صورت تپه‌ای مخروطی است که تأثیر فرسایش در ان کاملاً مشهود است. منشأ، گازهای گل فشان نی زاز تله‌های نفتی و گازی موجود در اعماق زمین تأمین می‌شود و شباهت مکانیسم گل فشان به فوران‌های آتشفشانی موجب شده که نام آن را آتشفشان گل نامند. منابع مختلف قطر دهانه آن را از ۵۰۰ تا ۷۰۰ متر ثبت کرده‌اند. قارن یارق یک کلمه ترکمنی است، در این زبان به معنی شکم پاره و یا جایی که شکم زمین شکافته و پاره شده می‌باشد.
خانه‌های قدیمی

درشهرکمیش دپه ساختمانها و بناهای قدیمی وجود دارد که برخی ازآنها سه طبقه وبسیاری نیز دو طبقه می باشداغلب این ساختمانها تماماً از چوب والوارهایی که از شوروی سابق وارد می‌شده بنا گردیده و در ساخت آنها معماری خاصی اتاق بکار رفته است. اتاقهای تودرتو، دالانهای موجود و شومینه‌های اتاقها در این ساختمانها منحصر به فرداست. وحکایت از کارمهندسی و کارشناسی این بناها دارد.

این ساختمانها که تماماً از چوب ساخته شده و بوسیله کارهای خراطی از میخ استفاده نگردیده مربوط به قشر خاصی نمی‌باشد بلکه هر کس که توان ساخت آن را داشت اقدام به ساختمان سازی می‌کرد. طرح ونقشه آنها مثل ساختمانها ی امروزی نقشه‌کشی نمی‌شد بلکه استادان معماری وجود داشت که با الهام از ساختمانهای شوروی سابق و تحربه‌های که در این زمینه کسب کرده بودند وبر اساس سلیقه و نظر خود آنها را معماری می‌کردند.
دیوار قزل آلانگ

دیوار بزرگ جرجان (جرجان نام باستانی گنبدکاووس) یا دیوار سرخ که در متون قدیمی با نام مار سرخ نیز نامیده شده‌است، دیواری تاریخی است که از کنار دریای خزر در سمت شمال غربی شهر کمیش دپه آغاز شده و تا کوه‌های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه می‌یافته‌است. هم‌اکنون تقریباً تمام این دیوار از میان رفته‌است و تنها بخش‌های کوچکی از آن که در زیر خاک مدفون مانده، باقی است. دیوار قزل آلانگ پس از دیوار چین (به طول شش هزار کیلومتر)، بزرگترین دیوار دفاعی جهان است. این دیوار عظیم تاریخی که ۲۰۰ کیلومتر طول دارد در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۷۸ به ثبت ملی رسیده‌است.
تالاب بین‌المللی گمیشان

تالاب گمیشان جزء تالابهای بین‌المللی است که با ۱۷۷۰۰ هکتار وسعت و عمق متوسط یک و نیم متر در شمال شرق بندر ترکمن و در شرق کمیش دپه واقع شده است، این تالاب از جنوب به رودخانه گرگان، از شمال به رودخانه اترک و از غرب محدود به نواری از تپه‌های شنی است که این محل را از دریای خزر جدا می‌کند.[۳] این تالاب با گسترش طولی جنوبی - شمالی است که ضلع جنوبی آن مصب رود گرگان، مرز شمالی مصب رود اترک و مرز غربی محدود به نواری از تپه‌های شنی است که این محل را از دریای خزر جدا می‌کند. متأسفانه این تالاب بدلایل انسانی همچون احداث سدهای مختلف بر روی گرگانرود و طبیعی همچون خشکسالی و عدم رسیدگی مطلوب در حال خشک شدن می‌باشد و حدود نزدیک به ۵کیلومتر از طول این تالاب خشک گردیده و مکانی برای چرای دام و احشام و بدنبال آن تخریب زیست گیاهی و جانوری گردیده است.

تالاب گمیشان علاوه بر تأثیر مثبت در آب و هوای منطقه، زیستگاه بسیاری از گونه‌های جانوری و گیاهی بوده و طبق پژوهشهای انجام شده از غنای ژنتیکی برخوردار بوده و هنوز نیز مورد توجه دانش‌پژوهان در این زمینه است. در تالاب گمیشان ۱۱۶ گونه گیاهی موجود است